Miasto w mieście

„Wielokrotnie w związku z bulwarami wewnętrznymi wspominaliśmy o pasażach, które na nie wychodzą. Te pasaże, najnowszy wynalazek przemysłowego luksusu, to kryte szkłem, wyłożone marmurowymi płytami przejścia biegnące przez całe kompleksy domów, których właściciele zrzeszyli się z myślą o takich spekulacjach. Po obu stronach tych przejść, oświetlonych od góry, ciągną się najwykwintniejsze sklepy, skutkiem czego taki pasaż staje się miastem, a nawet światem w miniaturze, gdzie każdy ogarnięty żądzą zakupów znajdzie wszystko, czego mu potrzeba. Są one miejscem schronienia dla wszystkich zaskoczonych nagłą ulewą, oferując im wówczas możliwość spokojnej, acz krótkiej przechadzki, która przynosi korzyść także sprzedawcom”.

Ilustrowany przewodnik po Paryżu, 1852 rok

Pasaże, rodzaj wewnętrznych uliczek, zamykanych bramą od każdego z wejść i chronionych przed deszczem dzięki przeszklonym zadaszeniom, są dziś architektoniczną ciekawostką Paryża i turystyczną atrakcją. W XIX wieku były żywymi centrami miejskiego handlu. Z dala od ulicznego zgiełku bezpieczni od deszczu, paryżanie robili zakupy w pasażowych butikach, szukali rozrywki w teatrach, stołowali się w przytulnych restauracyjkach, zatrzymywali na herbatę albo ciastko w kawiarni, przechadzali, wreszcie korzystali z pasażu jako przejścia na skróty do wyznaczonego celu.

Były wynalazkiem paryskich architektów, który rychło doczekał się imitacji w innych miastach Francji, a nawet za granicą. Za ich prototyp uchodzą drewniane galerie w Palais Royal zbudowane w 1786 roku. Najstarsze pasaże powstały z końcem XVIII wieku. To pasaż Feydeau zburzony w 1824 roku oraz dwa istniejące do dziś - Passage du Caire oraz Passage des Panoramas (1799). Złotym wiekiem paryskich pasaży był okres między 1825 a 1860 rokiem. W połowie XIX wieku w Paryżu istniało około 150 passages couvertes. Rozpoczęte w latach 60. wyburzenia i przebudowa Paryża oraz powstanie wielkich domów towarowych - Printemps, Samaritaine, Lafayettes czy Bon Marché - położyły kres ich świetności. Do dziś przetrwało około 30 pasaży ulokowanych głównie na prawym brzegu Sekwany, przede wszystkim w I i II dzielnicy.