Róże i łzy cesarzowej Józefiny

Podparyska rezydencja Józefiny i Napoleona jest usytuowana w odległości 15 km od centrum Paryża w Rueil-Malmaison. Łacińska nazwa miejsca – Mala domus czyli zły dom – pojawiła się w dokumentach pisanych w 1244 roku. Historycy przypuszczają, że stanowiła ona kryjówkę i bazę do łupieskich wypraw dla nękających pobliskie okolice Normanów. W XIV wieku istniała tu senioralna siedziba, zapisywana w dokumentach z epoki pod nazwą Malmaison. Kolejni właściciele, a byli pośród nich m.in. poborcy podatkowi, członkowie paryskiego parlamentu, notariusze, bankierzy wielokrotnie ją przebudowywali, a w końcu zburzyli i zbudowali na nowo. Jednak schyłek rewolucji francuskiej zastał ją w ruinie. 1 kwietnia 1799 roku podupadły zameczek oraz przylegający do niego teren za kwotę 325 000 franków nabyła żona pierwszego konsula, Józefina Bonaparte. Cała posiadłość liczyła wówczas 60 hektarów, w 1814 roku dzięki wysiłkom właścicielki rozrosła się do 726 hektarów.

Józefina nie szczędziła pracy ani nakładów finansowych, by stworzyć wymarzoną rezydencję. Budynek przekształcono w neoklasycystyczną willę, pełną odniesień do architektury antyku i renesansu, zwłaszcza palladiańskiej. Architekci zastosowali pilastry w stylu doryckim, stiukowe kolumny, a motywy dekoracyjne na suficie w jadalni i bibliotece zaczerpnęli z malarstwa rzymskiego i pompejańskiego. Samo wnętrze urządzono w sposób prosty, bez nadmiernego przepychu, za to z elegancją. W latach 1800-1802 spotykali się tu na narady ministrowie konsulatu. Organizowano przyjęcia, bale, koncerty i spektakle (zbudowano też mały teatr mogący pomieścić do 300 widzów).

Największym jednak dziełem Józefiny był utrzymany w stylu angielskim park. Pochłonięta pasją botaniczną, starała się stworzyć „najpiękniejszy i najciekawszy ogród w Europie”. Dzięki pomocy botaników, szkółkarzy, uczestników ekspedycji naukowych i badaczy z Muzeum historii naturalnej sprowadziła setki gatunków rzadkich i egzotycznych roślin, w tym 250 odmian róż, pokonując nawet przeszkody w postaci blokady kontynentalnej prowadzonej przez Anglików. Zasadzone w ogrodzie Malmaison magnolia purpurowa, piwonia drzewiasta, kamelia, dalia czy hibiscus były pierwszymi we Francji. Zamorskie kwiaty, krzewy i drzewa, w tym 300 ananasowców, rosły w oranżerii, a później w ogrzewanej szklarni. Ta ostatnia, długa na 50 metrów, pozwalała nawet na uprawę roślin mierzących 5 metrów, a oprócz nich mieściła cenną kolekcję greckich waz. Najpiękniejsze okazy z ogrodu Józefiny uwiecznił na 120 botanicznych tablicach słynny belgijski artysta Pierre-Joseph Redouté, zwany „malarzem kwiatów cesarzowej” (została nią w 1804 roku).

Park Józefiny był też małym ogrodem zoologicznym. Trzymano w nim zwierzęta sprowadzone z Australii, Afryki i obu Ameryk, m.in. czarne łabędzie, strusie, kangury, emu, orangutany i zebry. Wełna z hodowli merynosów służyła na materiał do mundurów wojskowych. W 1805 roku ze względu na wymagający charakter ich utrzymania zwierzęta przeniesiono do Muzeum historii naturalnej, Józefina zaś poświęciła się bez reszty uprawie roślin, szczególnie jej ukochanych róż. Rozarium w Malmaison liczyło około 250 odmian i było w owym czasie największym w Europie. Pochodziły ze wszystkich stron świata, m. in. z rodzimej Martyniki i Królewskich Ogrodów w Kew. Napoleon wydał nawet rozkaz, by dowódcy francuskich okrętów wojennych przeszukiwali pod tym kątem przejęte okręty wrogów, a znalezione sadzonki odsyłali do  Malmaison.

Zachwycona pięknem róż Józefina przekonała się też jak ostre są ich kolce, jak boli samotność i porzucenie. W 1809 roku nie mogąc doczekać się od niej następcy tronu, Napoleon zażądał rozwodu. Procedurę przeprowadzono w grudniu. Posiadłość w Malmaison pozostała własnością Józefiny, która zmarła w niej w 1814 roku.

Park i zamek w Malmaison są dziś własnością państwa francuskiego. W obecnym kształcie zajmują obszar zaledwie 6 hektarów, są jednak żywą pamiątką świetności z czasów cesarstwa. Podczas zwiedzania warto zwrócić uwagę na cedr libański, który Józefina kazała zasadzić z okazji zwycięstwa w bitwie pod Marengo oraz skromny wóz, którym przewieziono ciało Napoleona.

Château de Malmaison

Avenue du Château de la Malmaison

92500 Rueil-Malmaison

strona internetowa

http://musees-nationaux-malmaison.fr/chateau-malmaison/